Bilim Madalyası Prof. Dr. Bilge Yıldız’a verildi
Türkiye’nin yetiştirdiği, üniversal bilgi birikimine katkıda bulunan başarılı bilim insanlarını ödüllendirmek hedefiyle verilen Koç Üniversitesi Rahmi M. Koç Bilim Madalyası, bu yıl pandeminin akabinde Rahmi M. Koç Müzesi’nde tekrar yüz yüze gerçekleştirilen merasimle sahibini buldu.
50 YAŞI AŞMAMIŞ ŞARTI
Bir yıl fen, mühendislik ve tıp, takip eden yıl da iktisadi, idari, toplumsal, insani bilimler ve hukuk alanlarına odaklanan ödül, üniversal bilgi birikimine üst seviye katkıda bulunmuş 50 yaşını aşmamış bilim beşerlerine veriliyor.
Bu yıl 7’ncisi verilen madalyanın kazananı, çalıştığı teknolojilerle dünya çapında güç verimliğini artırıp karbondioksit salımını azaltarak, iklim ve güç krizlerine karşı ürettiği bilime dayalı tahlillerle öne çıkmış bilim insanı, Prof. Dr. Bilge Yıldız oldu.
Madalya Prof. Dr. Yıldız’a, yeni jenerasyon yüzey kimyası, verimli ve güçlü elektrokimyasal güç dönüşüm gereçleri ve güç tasarruflu iyonik bilgisayar sistemlerinin anlaşılmasına ve dizaynına yaptığı ufuk açıcı katkılarına istinaden takdim edildi. Merasimde madalya sahibi Yıldız’ın yanı sıra Koç Üniversitesi Mütevelli Heyet Lideri Prof. Dr. Işık Yalman, Koç Üniversitesi Rektör Vekili ve Akademik İşlerden Sorumlu Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Zeynep Gürhan Canlı ve 2022 yılı Madalya Seçici Şura lideri Prof. Dr. Umran İnan konuşma yaptı.
Yalman, bu yılın madalya sahibinin, çağın en değerli bahislerinden biri olan güç ve gereç bilimlerine yaptığı yenilikçi katkılar ve ortaya koyduğu çığır açıcı çalışmalar sayesinde hem bugüne hem de geleceğe ışık tutan bir isim olduğuna dikkati çekti.
Konuşmasında, bilime ve bilimsel çalışmalara verdiği fevkalâde takviye nedeniyle Koç Üniversitesi Onursal Lideri Rahmi Koç’a teşekkür eden Yalman, “Bugün üniversitemiz dünyanın en saygın akademik kuruluşları ortasında haklı bir yer edinmiş ise, ismi Caltech ve Ecole Olağana Superieure üzere efsanevi üniversitelerle birlikte anılıyor ise bu muvaffakiyetin en değerli mimarlarından biri de takviyesini hiçbir vakit üniversitemizden esirgemeyen Onursal Liderimiz sevgili Rahmi Koç’tur.” dedi.
Yalman, Cumhuriyetin ilanının 100’üncü yılının kutlanacağı 2023’e sayılı günün kaldığını hatırlatarak, şunları kaydetti:
“Büyük başkanımız Mustafa Kemal Atatürk ve dava arkadaşlarının Cumhuriyeti kurarken benimsedikleri unsurlar, Koç Üniversitesinin kuruluşunda da en temel ögeler olmuştur. Merhum Vehbi Koç, bizatihi bir ‘Cumhuriyet İnsanı’ olarak, Koç Üniversitesinin temellerini atarken, Atatürk’ün Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşunda benimsediği gayeleri benimsemişti. Koç Üniversitesi Cumhuriyetin istediği niyette, bilgide, sıhhatte güçlü ve yüksek karakterli genç insanları yetiştirmeyi birincil görevi sayar. Cumhuriyetin muhtaçlığı olan niyeti hür, anlayışı hür, vicdanı hür kuşaklar Koç Üniversitesinin en pahalı bileşenleridir. Tarihimizin içinden gelen, derin kültürümüzün değer ölçülerini tabir eden Mevlana ve Yunus’un temsil ettiği insani hümanizmayı yaşatacağız ve bütün dünyaya tanıtacağız.”
“ÇOK GENÇ VE OLAĞANÜSTÜ”
Zeynep Gürhan Canlı da bu madalya merasiminin, üniversitenin en özel ve pahalı anları ortasında olduğunu lisana getirdi.
Canlı, “Türkiye’de yarım yüzyıldır eğitim, kültür ve sıhhat alanlarındaki tesiriyle bilinen Vehbi Koç Vakfı tarafından bugüne kadar kampüslerimize yapılan yatırım, 1,5 milyar Amerikan dolarını aştı. Vakfın her yıl Koç Üniversitesinin cari açığını kapatmak için üniversitemize aktardığı kaynak ise bu yıl yaklaşık 20 milyon Amerikan doları. Bu cömert dayanağı tüm öğrencilerimizin en düzgün eğitimi almaları ve üniversitemizde en faal bilimsel araştırmaların yapılması için kullanmak ise bizim üstümüze görev.” sözlerini kullandı.
Prof. Dr. Umran İnan ise insanlığı ve toplumları en çok etkileyecek olan yeni buluşların birçoklarının tıp, mühendislik, temel bilimler ile idari, toplumsal, insani bilimler ve hukuk alanlarının örtüşme ve kesişmelerinde olacağını belirterek, “Disiplinlerarası yaklaşımın ve coğrafik sonların çok ötesinde iş birliklerinin değerinin giderek arttığı bu yeni yüzyılda farklı coğrafyalarda kendini rahat hisseden, tüm dünya insanları ile iş birliği yapabilen, farklı coğrafyalarda, farklı kurumlarda, farklı grupları anlayan ve çalışan bilim beşerlerine, hümanistlere, avukatlara, yargıçlara, tabiplere, iş beşerlerine muhtaçlığımız var.” değerlendirmesinde bulundu.
İnan, şunları kaydetti:
“Koç Üniversitesi Rahmi Koç Bilim Madalyası sahipleri de hem farklı disiplinleri kendi içlerinde harmanlayan, hem de eş vakitli farklı kullanan çok parlak bilim insanlarımız olarak bu yeni ihtilallerin kaptanları olacak. Bu sene 7’ncisini takdim edeceğimiz madalya sahibi de işte bu vizyona sahip, çok farklı öğeleri ve çıktıları birleştirerek farklı sonuçlar elde edebilen yeniden çok genç ve harika başarılı bir araştırmacı, bir bilim insanı.
Kadınlarının eğitimde, iktisatta ve iş dünyasında en faal halde yer almalarını sağlayamayan toplumların global seviyede çağdaş medeniyet ve insanlık için uğraşlarında bir elleri geride yarışa mahkum olduklarına yürekten inanan bir insan olarak, Prof. Dr. Bilge Yıldız’ın ışığında bayanların toplumumuzdaki kıymetli yerlerini, belirleyici katkılarını ve potansiyelini bir kere daha idrak edelim isterim.”
AMAÇ İKLİM VE GÜÇ KRİZİNE ÇÖZÜM
Yıldız da iki matematik öğretmeninin kızı olarak dünyaya geldiğini, İzmir’in Söke ilçesinde teknolojiden uzak bir çocukluk geçirdiğini tabir etti.
Kendisine çalışmanın kıymetini aşılayan ailesi için eğitimin çok temel bir yere sahip olduğunu aktaran Yıldız, bilimle uygulamalı olarak birinci müsabakayı İzmir Fen Lisesi’nde öğrenciyken yaptığı deneylerle yaşadığını söyledi.
Yıldız, araştırmaları ve kozmik ölçekte tesir uyandıran çalışmaları hakkında bilgi verdi.
Yetiştiği ülke olan Türkiye’den aldığı bu birinci mükafatın onun için büyük bir gurur kaynağı olduğunu paylaşan Yıldız, yıllarını verdiği bilimsel çalışmalarının altında yatan temel motivasyona ait, “Üzerinde çalıştığımız teknolojilerin emeli, dünya çapında güç randımanını artırmak ve karbondioksit salımını azaltmak. Bunların üst düzeyindeki gayemiz dünyaca iklim ve güç krizlerine bilime dayalı tahliller üretmek.” diye konuştu.
Yıldız, araştırmalarının iklim krizi konusundaki tahlil arayışlarına nasıl katkı sağladığına ait ise “Çalışmalarımızdan biri de karbondioksitin katı yakıt hücreleriyle elektrolizine (kimyasal ayrışma) yönelik. Bu biçimde atmosferdeki karbondioksit düzeyini düşürürken birebir anda karbondioksiti yararlı kimyasal eserlere ve gereçlere dönüştürebiliyoruz.” dedi.
Mars’ta da karbondioksiti oksijene çevirdikleri misal bir çalışma yürüttüklerini aktaran Yıldız, “Bu teknoloji muvaffakiyetle gerçekleşirse ileride Mars’a beşerli seyahatler düzenlenebilir ve burada araştırmalar gerçekleştirilebilir. NASA’dan bu istikamette gelen değerli bir projeye katkıda bulunduk; şu anda bu deney Mars’ta karbondioksit elektroliziyle oksijen üretilmesini sağlıyor.” sözlerini kullandı.
“BENDEN DAHA UYGUNUNU YAPABİLİRLER”
Yıldız, hayatına taraf veren bilimsel soruların yanında ürettiklerinin art planındaki kilit sorunun “Çocuklarımıza nasıl bir gelecek bırakacağız?” olduğunu söyledi.
Biri 4, başkası 10 yaşında iki çocuğu olan Yıldız, “Onların sağlıklı ve pak bir dünyada yaşamasını istiyorum. Yaptığımız bütün araştırmalar pak teknolojileri, karbondioksit salımını azaltan teknolojileri geliştirmeye hizmet ediyor. Bu emele yönelik çalışmak kıymetli benim için. Bu alanda alternatif tahlilleri aktifleştirmek için maalesef çok vaktimiz kalmadı, o yüzden her gün çok çalışmaya devam etmemiz lazım.” dedi.
2018’den beri profesör olarak ders verdiği MIT’de birçok öğrenciye ilham kaynağı olan Yıldız, Koç Üniversitesi Rahmi M. Koç Bilim Madalyası aracılığıyla Türkiye’de bilime meraklı gençlere olan itimadına ait şunları kaydetti:
“Ben şimdiye kadar yaptıklarımı yapabildiysem Türkiye’den birçok yetenekli genç benden daha güzelini de yapabilir. Türkiye’de çok çalışkan, çok genç insanlarımız var. Umarım bu ödül onlara da çok büyük bir motivasyon kaynağı olur. Koç Üniversitesi Rahmi M. Koç Bilim Madalyası tıpkı vakitte benim sorumluluklarımı da artırıyor. Hem kendi yaptığımız araştırmaları en düzgün biçimde devam ettirebilmek hem de bilim peşinde koşan daha çok genci bu alana yönlendirebilmek, onları bilim yolunda motive edebilmek için. Umarım bu iki tarafta de ileride daha başarılı olabilirim.”
2016 yılından beri verilen Koç Üniversitesi Rahmi M. Koç Bilim Madalyası’nı şimdiye kadar alan bilim insanları şöyle:
“Prof. Dr. Aydoğan Özcan-2016. Prof. Dr. Daron Acemoğlu-2017. Prof. Dr. Metin Sitti-2018. Prof. Dr. Filiz Garip-2019. Prof. Dr. Hatice Altuğ-2020. Prof. Dr. Ali Hortaçsu-2021. Prof. Dr. Bilge Yıldız-2022”
Prof. Dr. Bilge Yıldız kimdir?
Massachusetts Teknoloji Enstitüsü (Massachusetts Institute of Technology – MIT) Breene M. Kerr (1951) Kürsüsü’nde nükleer güç ve gereç bilimleri profesörü olarak misyon yapan Bilge Yıldız, araştırmalarında güç dönüşümü ve bilgi sürece için yeni kuşak elektrokimyasal aygıtların geliştirilmesine odaklanıyor. Yıldız’ın araştırmalarından elde edilen bilimsel çıktılar verimli ve güçlü katı oksit yakıt hücreleri, elektrolitik su ayırma, beyinden esinlenen bilgi süreç ve katı hal piller için yeni materyallerin ve arabirimlerin dizaynına rehberlik ediyor. Prof. Dr. Yıldız’ın laboratuvarı oksijen indirgeme, su ayrımı, iyon difüzyonu ve karışık iyonik-elektronik iletken oksitlerde yük transferinin moleküler düzeyde anlaşılmasına değerli katkılarda bulunmuştur. Yıldız’ın araştırmaları yüzey kimyası, esnek gerinim, dislokasyonlar ve güçlü elektrik alanlarının bu uygulamalarda reaktivite, randıman ve bozunmaya olan tesirlerini ortaya çıkarmıştır. Prof. Dr. Yıldız’ın bu yaklaşımı, yerinde taramalı tünelleme ve X ışını spektroskopisini temel prensiplere dayanan hesaplamalar ve yeni atom simulasyonlarıyla bir ortada kullanarak elektronik yapı, kusurların hareketliliği ve yapısının hesaplamalı ve deneysel tahlilini bir ortaya getiriyor.
Hacettepe Üniversitesi Nükleer Güç Mühendisliği Bölümü’nde lisans eğitimi gören Bilge Yıldız, yüksek lisans eğitimini nükleer bilim ve mühendislik, doktora eğitimini ise nükleer güç sistemleri üzerine elektrokimya mühendisliği alanlarında MIT’de tamamladı. Bir müddet ABD’deki Argonne Ulusal Laboratuvarı’nda araştırmacı olarak çalıştıktan sonra İngiltere’deki Imperial College’da konuk professor olarak vazife yaptı. Prof. Dr. Yıldız hala MIT’de Elektrokimyasal Arayüzler Laboratuvarı Yöneticisi olarak araştırmalarını sürdürüyor.
İngiltere Kraliyet Kimya Topluluğu (Royal Society of Chemistry) ve ABD Fizik Topluluğu (American Physical Society) üyesi olan Bilge Yıldız’ın akademik çalışmalarının layık görüldüğü mükafatlar ortasında LG Chem Global İnovasyon Yarışı Mükafatı, ABD Seramik Topluluğu (American Ceramic Society) Ross Coffin Purdy Seramik Alanında En Düzgün Makale Mükafatı, Elektrokimya Topluluğu (The Electrochemical Society) Charles W. Tobias Genç Araştırmacı Mükafatı, Memleketler arası Materyal Araştırmaları Toplulukları Birliği (International Union of Materials Research Societies) Somiya Milletlerarası İşbirliği Mükafatı, ABD Ulusal Bilim Vakfı (National Science Foundation) CAREER Mükafatı, MIT Nükleer Bilim ve Mühendislik Kısmı Üstün Başarılı Öğretmen Mükafatı ve Argonne Ulusal Laboratuvarı Pace Setter Mükafatı yer alıyor.
Prof. Dr. Bilge Yıldız, bugüne kadar Memleketler arası Katı Hal İyoniği Topluluğu (International Society for Solid-State Ionics) lider yardımcılığı ve başkanlığı, 23. Memleketler arası Katı Hal İyoniği Konferansı’nın baş organizatörlüğü, Güney Kaliforniya Üniversitesi Materyal Genomu Merkezi (Materials Genome Center) bağımsız müşavere konseyi üyeliği ve MIT Gelecek Güç Sistemleri Merkezi (Future Energy Systems Center) idari komitesi üyeliğinin de ortalarında olduğu pek çok akademik vazifede bulundu. Yıldız, MIT Quest for Intelligence, Physical Review Materials, Journal of Physics: Energy ve Energy & Environmental Science üzere pek çok itibarlı akademik yayının yayın şurasında misyon yapıyor.
Prof. Dr. Yıldız’ın Science, Nature Communications, Advanced Energy Materials, Nature Materials, Journal of the American Chemical Society üzere tesir kıymeti çok yüksek bilimsel mecmualarda çok sayıda yayını bulunuyor.
Odatv.com
